انسان در زندگی خود با حالات و موقعیت‌های گوناگونی روبرو می‌شود که می‌طلبد در مقابل آن حکمت به خرج دهد و سکوت پیشه کند؛ سکوت بی‌شک یک مهارت است؛ هنری است که همگان نمی‌توانند آن را در اختیار داشته باشند و از عهده‌اش برآیند. تا جایی که برخی سکوت را مهارتی می‌دانند که فراگیری آن بسیار دشوار است و به تلاش و تمرین همیشگی نیاز دارد.
سکوت به طور کلی دلیل بر ضعف نیست بلکه یکی از قوی‌ترین واکنش‌ها است و شاید بهترین موضع‌گیری برای موقعیت‌های گوناگونی است که انسان با آن روبرو می‌شود. در اینجا منظور ما آن سکوت پسندیده‌ای است که فرد را از ضرر و زیان و افتادن در خطا و اشتباه و مشغول شدن به مسائل بی‌ارزش باز می‌دارد. سکوت در جایی نکوهیده است که به سخن نیاز باشد یعنی زمانی که انسان در برابر حقایق و مسایل ضروری قرار می‌گیرد سکوت به هیچ روی درست نیست. [به قول سعدی:
دو چیز طیره عقـل است دم فـرو بستن
به وقت گفتـن و گفتــن به وقت خامــوشـی] (اضافه مترجم)
سکوت در لغت از سکت یعنی خودداری از گفتن آمده است.
بیشتر مردم بر این باورند که سکوت دلیل بر ترس یا جانبداری است که در مواقع گوناگون به انسان دست می‌دهد؛ اما سکوت پیام‌ها و حقایق زیادی با خود دارد هم‌چنان که در سطح فردی و اجتماعی فواید زیادی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. کسی که سکوت و آرامش پیشه میکند معمولا نزد اطرافیان خود جذابیت خاصی پیدا میکند زیرا دیگران می‌خواهند علت سکوت او را کشف کنند. به همین خاطر سخنی که از زبان شخص ساکت بیان می‌شود اهمیت خاصی پیدا میکند. سکوت هم‌چنین به فرد فرصت تدبر و تفکر می‌دهد. وقتی انسان سکوت میکند می‌تواند در محیط اطراف خود تأمل کند و به همه‌ی مظاهر آن با حکمت بنگرد.
پرگویی شنونده را خسته و افکارش را پراکنده میکند در حالی که لحظه‌ای سکوت می‌تواند به شناخت خود و دیگران کمک کند.
هنر سکوت را فرا گیریم
توامندی و مهارت مردم در فراگیری هنر سکوت با هم متفاوت است؛ غالبا به میزان هوشیاری فرد و قدرت او در احترام به دیگران و درک آنان بستگی دارد. فرد می‌تواند مهارت و هنر سکوت را تمرین کند و با روش‌ها و تمرین‌های ساده آن را به دست آورد از جمله:
۱- خودآموزی: فرد باید سکوت را با خود تمرین کند به خود فرصت مناسب بدهد و خود را به سمت تحقق اهداف خاص با موضع مشخص سوق دهد. مانند به دست آوردن بازخورد یک کار؛ این کار به فرد کمک میکند تا قدرت مناسب را برای سکوت به دست آورد.
۲- خویشتنداری در حین مشارکت در بحث‌های مهم:
زمانی که فرد با کسانی که میل به پرگویی دارند و به دیگران فرصت سخن نمی‌دهند صحبت میکند، باید خویشتنداری کند و بر نفس خود مسلط باشد. با این حال باید از آزار دیگران دوری کند. در اینجا سکوت یعنی یافتن بهترین راه حل برای پایان دادن طبیعی به ماجرا و انتخاب روشی مناسب به جای فرو رفتن در کلام و هدر دادن فرصت.
۳- خود را به جای شنونده قرار دادن:
برای این کار فرد باید سکوت را تمرین کند و پیش از شنیدن تمام نظرات و افکار افراد، از هر گونه اظهار نظر خودداری کند. توصیه می‌شود به مدت یک روز سکوت پیشه کند این کار به او کمک میکند تا مهارت شنیدن به بهترین شکل در وی تقویت شود.
٤- سکوت در حین رویارویی با مشکلات گوناگون: انسان نباید در مسایل پیش‌داوری کند بلکه باید وضع فعلی را به شکل عقلانی و کامل برآورد و بررسی کند سپس گام مفیدی بردارد. این روش به فرد کمک میکند که تصمیم‌های شتابزده و غیر منطقی نگیرد و افزون بر آن می‌تواند به آرامی به دور شتابزدگی راه حل‌های مناسب را ارائه دهد.
٥- تمرین سکوت برای طولانی‌ترین مدت ممکن: فرد با سکوت خود در برخی حالات می‌تواند به آرامش دست یابد؛ هم‌چنین سکوت به وی کمک میکند تا از دامنه‌ی تنش‌ها بکاهد.
٦- در لحظات سکوت قلم به دست گیرد:
تمرین نوشتن در لحظات سکوت مانند نوشتن خاطرات یا نوشتن برای یک مجله؛ این کار به فرد کمک میکند تا هم‌چنان به سکوت ادامه دهد و هوشیاری خود را بیش از پیش حفظ کند.
۷- تمرین استراتژی تفکر خاموش:
این کار به آرامش و سکوت برای طولانی‌ترین وقت ممکن کمک میکند؛ افزون بر این تفکر برای آرامش اعصاب و استراحت ذهن بسیار مفید است.
فواید سکوت: سکوت فواید زیادی دارد که در دو بعد درونی و اجتماعی نتیجه‌بخش است از جمله فواید مهم سکوت:
۱- سکوت به فرد کمک میکند تا از مهارت تفکر بهتر بهره‌برداری کند و با قدرت فکر و با تعامل عقلانی، در مسایل پیرامون عمیقا بیندیشد.
۲- سکوت باعث می‌شود فرد در حین روبرو شدن با مسایل سخت و دشوار به مخاطب احترام بگذارد؛ با این کار فرد وارد مجادلاتی که حقد و کینه به همراه می‌آورد نمی‌شود.
۳- سکوت آداب سخن گفتن و گوش دادن به طرف مقابل را به فرد می‌آموزد.
٤- سکوت مشکلات و دعواهای ساده‌ی خانوادگی و زناشویی را بهتر حل میکند.
٥- فرد ساکت با احتیاط بیشتر رفتار میکند و چه بسا با سکوت خود، خشمش را نسبت به طرفی که قصد دارد با سخن حمله کند ابراز می‌دارد؛ در چنین حالتی سکوت به مثابه حمله‌ی مخفی است و از سخن قوی‌تر و تأثیرگذارتر است.
٦- سکوت با مجموعه‌ای از حرکات به فرد کمک میکند بر شخص مخاطب تأثیر بگذارد و باعث می‌شود با کلمات و اطلاعاتی بیش از نیاز خود صحبت کند.
۷- فرد را از کثرت کلام و افتادن در خطا و اشتباه مصون می‌دارد؛ زیرا سخن باعث پیامدها و رخدادهایی می‌شود که تأثیر منفی بر فرد بر جای می‌گذارد.
۸- سکوت به فرد سنگینی شخصیت و حکمت و آرامش می‌بخشد.
۹- به فرد کمک میکند خود را بهتر بشناسد و افق‌های داخلی و شخصیتی‌اش را آشکارتر می‌سازد. به او فرصتی می‌دهد تا آرمان‌هایش را بهتر درک کند و از آن به نیکی استفاده نماید.
نظرات